Trong một động thái quyết liệt nhằm giải quyết tình trạng dư thừa công suất kéo dài và kém hiệu quả trong ngành hóa dầu rộng lớn của mình, Trung Quốc đã khởi động một cuộc cải cách mang tính bước ngoặt, nhắm vào các nhà máy sản xuất có tuổi đời trên 20 năm. Sáng kiến này đánh dấu sự thay đổi lớn trong chính sách công nghiệp, thể hiện quyết tâm của Bắc Kinh trong việc loại bỏ các cơ sở lạc hậu và hiện đại hóa lĩnh vực hóa dầu.
Một cuộc đại cải tổ bắt đầu
Chính sách do Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin (MIIT) chủ trì cùng các cơ quan quản lý khác đã hạ ngưỡng đánh giá một cơ sở hóa chất là “cũ kỹ” từ 30 năm xuống còn 20 năm. Một cuộc rà soát toàn diện và loại bỏ theo lộ trình đối với các tài sản này sẽ bắt đầu, ưu tiên hiệu suất môi trường, hiệu quả năng lượng và tuân thủ an toàn.
Kế hoạch bao trùm một phần lớn chuỗi hóa dầu, bao gồm:
Theo ước tính của thị trường, hơn 40% sản lượng propylene của Trung Quốc và khoảng 12% công suất ethylene hiện đến từ các cơ sở có tuổi đời trên 20 năm. Tỷ lệ này cũng cao tương tự ở các phân khúc như sợi ngắn dệt may và chlor-alkali, nơi hơn 40% công suất lắp đặt có thể bị ảnh hưởng. Các nhà máy này thường kém hiệu quả, gây ô nhiễm nhiều hơn và có rủi ro vận hành cao hơn. Mặt khác, những dự báo ban đầu cho thấy chuỗi polyester có thể không bị tác động nhiều bởi cuộc rà soát lần này do phần lớn công suất trong ngành này chỉ mới được mở rộng mạnh sau năm 2010.
Một cơ chế thứ ba, gọi là “thay thế công suất”, yêu cầu mọi dự án mới phải được bù đắp bằng việc đóng cửa một lượng công suất cũ tương đương hoặc lớn hơn.
Cách tiếp cận này nhằm làm chậm tốc độ mở rộng ròng của ngành, đồng thời hỗ trợ các hoạt động an toàn hơn, sạch hơn và cạnh tranh hơn. Tuy nhiên, hiệu quả thực sự của hệ thống này sẽ phụ thuộc vào khả năng thực thi tại địa phương, các ưu đãi tài chính, và mức độ hợp tác của các đơn vị vận hành – nhiều trong số đó là doanh nghiệp tư nhân hoặc được hỗ trợ bởi chính quyền địa phương.
Động thái nhằm hạ nhiệt tình trạng dư thừa công suất
Tình trạng dư thừa công suất là một thách thức lặp lại trong ngành hóa dầu của Trung Quốc. Nhiều năm đầu tư ồ ạt cùng chính sách công nghiệp thúc đẩy tăng trưởng đã tạo ra lượng dư thừa lớn ở các sản phẩm chủ lực, gây áp lực lên biên lợi nhuận và làm giảm công suất sử dụng công suất. Việc loại bỏ công suất kém hiệu quả có thể mang lại cơ chế tái cân bằng dài hạn, đặc biệt ở các loại polymer thông dụng như PVC, PP và PE, nơi năng lực cạnh tranh toàn cầu đã phải đánh đổi bằng lợi nhuận trong nước.
Tuy nhiên, mức độ và tốc độ thực thi vẫn còn là dấu hỏi. Các yếu tố chính trị, ưu tiên của chính quyền địa phương và điều kiện thị trường có thể làm chậm hoặc làm suy yếu tác động mà chính sách hướng tới. Dù vậy, chính sách này đánh dấu một sự thay đổi rõ rệt trong giọng điệu so với những năm trước và cho thấy Bắc Kinh đang ngày càng nghiêm túc hơn trong việc áp đặt kỷ luật cơ cấu lên ngành công nghiệp hóa chất.
Làn sóng công suất mới vẫn đang cận kề
Nỗ lực cải cách diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đang chứng kiến một làn sóng bùng nổ nguồn cung. Từ năm 2021 đến nửa đầu năm 2025, Trung Quốc đã bổ sung gần 16 triệu tấn/năm công suất ethylene, hơn 28 triệu tấn propylene, hơn 18 triệu tấn PP, gần 11 triệu tấn PE và khoảng 5,72 triệu tấn PVC, theo dữ liệu từ Công cụ Cung ứng ChemOrbis.
Thậm chí nhiều công suất hơn dự kiến sẽ được đưa vào hoạt động trong các năm tới. Từ nửa sau năm 2025 đến năm 2029, Trung Quốc dự kiến sẽ bổ sung thêm 28 triệu tấn/năm ethylene, 19,8 triệu tấn propylene, 15,31 triệu tấn PP và gần 18 triệu tấn PE.
Bước ngoặt hay chỉ là tín hiệu tạm thời?
Mặc dù quy mô thực tế của các đợt đóng cửa nhà máy và khả năng thực thi chính sách vẫn đang hình thành, hướng đi của Trung Quốc – nếu được duy trì – có thể làm thay đổi cục diện cạnh tranh trên thị trường hóa dầu toàn cầu. Việc dần dần cắt giảm sản xuất kém hiệu quả có thể mang lại một số hỗ trợ cho những người tham gia thị trường toàn cầu đã từ lâu gặp khó khăn với xuất khẩu giá rẻ từ Trung Quốc và biên lợi nhuận quốc tế sụt giảm.
Tuy nhiên, sự thận trọng là cần thiết. Tác động dài hạn của cải cách sẽ phụ thuộc vào mức độ thực thi thực tế và khả năng triển khai tại các địa phương – những yếu tố vốn từng có sự chênh lệch lớn trong các chiến dịch trước đây. Hơn nữa, thời gian cụ thể cho việc triển khai kế hoạch vẫn chưa rõ ràng. Liệu đây là một bước ngoặt thực sự hay chỉ là một tín hiệu chính sách vẫn còn phải chờ được kiểm chứng.
Được viết bởi Merve Sezgün - msezgun@chemorbis.com
